رود دره‌های تهران؛ میراث البرز

رود دره‌ها سرچشمه‌های آب تهران قدیم را تشکیل داده و مسیرهای تخلیه آب‌های سطحی و سیلاب‌های احتمالی بوده‌اند. این مناطق علاوه بر تأمین آب تهران، منابع بزرگ هوا و به اصطلاح ریه‌های تهران محسوب می‌شدند. همچنین همواره بهترین تفرجگاه‌ها و گردشگاه‌های شهری بوده‌اند. می‌‎توان گفت این نواحی تنها میراث طبیعی باقیمانده در دامنه‌های البرز است که نشان از گذشته سرسبز و با طراوت آن دارد. آنچه در پی می‌آید معرفی مختصر روددره‌های تهران است.

رود دره دارآباد و آبشارهایش

دارآباد شرقی ترین قله خط الراس عظیم توچال است که در البرز مرکزی قرار گرفته است. این قله پس از عبور از تیغه‌های معروفش به قلل لزون شرقی و غربی رسیده و از آنجا در جهت غرب به قله توچال و در جهت جنوب به قله کلکچال متصل می‌شود. این منطقه به خاطر رودخانه زیبایش مشهور شده که از ارتفاعات توچال سرچشمه می‌گیرد. قبلا رطوبت اطراف این رودخانه به قدری بالا بود که جنگلی انبوه در این دره شکل گرفت.

دارآباد یعنی جایی که پر از درخت (دار) است. رودخانه دارآباد تهران در ارتفاع حدود ۱۷۰۰متر بالاتر از سطح زمیــن واقع شده است. بنابراین در تابستان هوای کوه دارآباد و طبیعت سرسبز این منطقه، بسیاری از مردم تهران را برای تفریح به این نقطه از استان تهران می‌کشاند. دره دارآباد در شمال محله دارآباد و اقدسیه تهران و دارای دسترسی مطلوب و سرویس وسایل نقلیه عمومی از میدان تجریش و سایر مناطق شمال تهران است.

این دره که از لحاظ ساختار طبیعی از خصوصیات منحصر به فردی برخوردار اسـت، در منتهی الیه شمال شرق تهران قرار دارد و در واقع آخرین دره مشرف به تهران از سمت شمال شرق به حساب می‌آید. همچنین در مقایسه با سایر دره‌های مشرف به تهران مانند سنگون، درکه و دربند از مزایای کوهنوردی بیشتری برخوردار است.

این رودخانه از داخل روستای دارآباد عبور کرده و پس از بزرگراه ازگل در جنوب آن در کنار بزرگراه دارآباد (امام علی (ع)) به صورت سرپوشیده جریان می‌یابد. اگر در مسیر دارآباد پیاده روی کنید و از سربلند غلاک بگذرید به «چشمه جهان» می‌رسید. وجود این چشمه در کنار دره می‌تواند فرصت مناسبی برای آبتنی باشد. پس از استراحتی در کنار چشمه دره دارآباد بهتر است مسیر دره دارآباد را ادامه دهید تا از بین درختان بید به آبشار دارآباد (آبشار چال مگس یا زنبور عسل) برسید.

گلابدره، رودخانه‌ای که با خود بوی گل می‌آورد

این رودخانه از ارتفاعات شمال تهران سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به رود دربند به سمت جنوب شهر حرکت می‌کند. رودخانه گلابدره در شمال شرق تهران و در منطقه یک شهرداری قرار دارد. علت نامگذاری گلابدره درختان فراوان سیب گالب در این دره است. قدیمی‌های گلابدره از گل‌های خوش بویی می‌گویند که در روزگاری نه چندان دور این مسیر را خوش بو می‌کرد و رایحه دلپذیری به وجود می‌آورد. همچنین گلابدره از جمله ییلاق‌های خوش آبو هوای شمال شرقی شهر تهران است.

این دره از سمت غرب با امامزاده قاسم (ع) و از شرق با دره دربند همسایه است. جدا از ساکنان محلی، مسیر کوهستانی گلابدره، هر هفته میزبان کوهنوردانی است که به آنجا می‌آیند. با ایستادن بر فراز بلندی‌های گلابدره نمای بسیار زیبایی از شهر تهران را تماشا کنند. مختصات جغرافیایی این منطقه از شمال محدود به ارتفاعات ۱۸۰۰ متری دامنه جنوبی کوه‌های البرز، از جنوب به بزرگراه شهید چمران حد فاصل دوراهی هتل آزادی و بزرگراه مدرس و پل آیت الله صدر و از غرب به اراضی رودخانه درکه و از شرق نیز به انتهای بزرگراه ارتش، کارخانه سیمان و منبع نفت شمال شرق تهران محدود می‌شود.

رود دره درکه؛ پرآب‌ترین رود توچال

برخی از قدیمی‌های تهران وقتی می‌خواهند مثالی درباره شهرشان بزنند که دربرگیری موضوع را برساند می‌گویند از پامنار تا درکه. رود دره درکه مورد توجه تهرانی‌هاست و در این میان رودخانه درکه یکی از پرآب‌ترین رودهای توچال است کــه در دره درکه با امتداد شــمالی جنوبی جریان دارد. این دره در شمال تهران واقع است. در ابتدای مسیر دره اوین درکه روستای درکه قرار دارد که یکی از خوش آب و هواترین مناطق روستایی تهران است.

در «طل دره» اوین رودخانه‌ای پرآب جریان دارد که در بخشی از مسیر خود به صورت پلکانی در می آید که به «هفت حوض» معروف است و به صورت یک استخر طبیعی عمل می‌کند. رودخانه درکه از کوه‌های شمال تهران و از ارتفاعات شاهنشین سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه پس از عبور از کنار زندان اوین، در میان درهای کم عمق و عریض به موازات بزرگراه چمران به سمت جنوب می‌رود. بعد از گذر از هفت حوض و دره گورا مسیر سمت چپ به سمت جنگل کارا می‌رود. از جنگل شما می‌توانید به قله چین کلاغ و قله زیبای دوشاخ و سیاه سنگ‌ها صعود کنید.

بعد از گذر ازبند گلارنگ آبشار زیبای جوزک، اذغال چال و بند سیاه کرک به پناهگاه پلنگ چال می‌رسید، بعد از پناهگاه شما می‌توانید به سمت ایستگاه پنج تله کابین، هفت چشمه، یوردکاظم و… حرکت کنید که آمادگی و تجربه شما نسبت به منطقه را می‌طلبد. دره درکه در سطح ساده تا متوسط قرار دارد البته این به فصل کوهپیمایی نیز بستگی دارد. ادامه مسیر درکه تا چشمه‌های انتهای دره بعد از پناهگاه پلنگ چال و یا صعود تا ایستگاه پنجم تله کابین می‌تواند آن را تبدیل به برنامه ای دشوار به خصوص در فصل زمستان کند.

دربند؛ رودخانه محبوب تهرانی‎ها

رودخانه دربند سال‌هاست که پای کوه دست به دست می‌شود. رودخانه محبوب تهرانی‌ها. رودخانه‌ای برای انعکاس خاطره‌های خوب جمعی، در همه روزهای سرد و ابری و شب‌های گرم و پرستاره. رودخانه‌ای که شبیه رودخانه‌های دیگر نیست. درگذر پی درپی لحظه‌ها، دربند نوردان، گاه روی تخته سنگی سبزگون، کنــار رودخانه می‌نشینند و برای لحظه ای پای درون آب‌های جاری آن می‌گذارند.

رودخانه هیچ وقت مسیرش را گم نمی‌کند. در میان رود درهای سنگی و صخره ای و با شیبی که بیشتر از رود دره‌های اطراف اســت سر می خورد و پایین می آید. دربند، رود درهای سنگی و صخره‌ای با شیب بیشتر نسبت به رود دره‌های اطراف، در برخی نقاط کم درخت و کم گیاه است. مسیرهای فرعی، آبشارها و دره‌های کوچک و بزرگی در این گردشگاه وجود دارد که هرکدام زیبایی های خاص خود را دارند. دربند از دهکده های قدیمی شمیران واقع در شمال باغ سعدآباد است. محله دربند از مناطق خنک و گردشگری تهران است. دربند در ارتفاع ۱۷۰۰متری از سطح دریا نقطه آغازین یکی از راه‌های اصلی صعود کوهنوردان به البرز مرکزی است. کوره راهی که از دربند آغاز می‌شود به آبشار دو قلو و پناهگاه شیرپال ختم می‌شود.

دره‌های اصلی رودخانه دربند عبارتند از: دره اوسون، دره آبشار، دره امامزاده ابراهیم (ع)، دره کاک، آب شیر دره و دره زون. رودخانه دربند پس از عبور از دره دربند و از کنار قهوه خانه‌ها و رستوران‌های حاشیه آن، از میدان سربند تا میدان دربند ادامه دارد. مشخصه میدان سربند مجسمه کوهنوردی آن است و در ادامه به آبشار دو قلو و شیرپال می‌رسیم. از شیرپال نیز می‌توان تا قله توچال کوهپیمایی کرد؛ راه باریک و مال رو است. بعد از گذر از آبشار دوقلو به پناهگاه شیرپال و آبشار زیبایش می رسید، پناهگاه بسیار مجهز و امکان شب مانی نیز فراهم است. در اینجا کوهنوردان بسیاری را می‌بینید که بعد از استراحت در پناهگاه به سمت جان پناه امیری و قله توچال حرکت می‌‎کنند؛ شما هم می‌توانید یکبار تجربه کنید.

رودخانه کن، طولانی ترین رودخانه تهران

مسیل کن طولانی‌ترین مسیل شهر تهران است. دره کن در شمال غربی شهر تهران قرار دارد و رودخانه کن که از بلندی‌های شمال البرز سرچشمه می‌گیرد در مسیر آن جریان دارد. رودخانه کن حدود ۲۲ کیلومتر از دامنه البرز (کوه‌های امامزاده داود (ع)، رندان تالون وکرکو) سرچشمه می‌گیرد. این رودخانــه ۵ منطقه شهرداری تهران را دربرمیگیرد که شامل مناطق ۵ ،۲۲ ،۹ ،۲۱ و ۱۸ می‌شود. رودخانه کن از قدیم آب شرب و همچنین آب مورد نیاز برای آبیاری باغ‌های میوه کن را تأمین می‌کرد و به این سبب همواره محل تفریح و گردشگاه شهروندان تهرانی بوده است.

این رود، پر آب‌ترین رودی است که از تهران می‌گذرد. مسیر طولانی این رود به علت عظمت و مقیاس شهری و فراشهری آن، بسیاری از شریان‌های شهری و فراشهری را قطع می کند. عمده ترین شریان‌های شهری که این رود -دره عظیم را قطع می‌کنند از شمال به جنوب عبارتند از: بزرگراه ایرانپارس، بزرگراه شهید همت، بزرگراه آیت الله کاشانی، بزرگراه رسالت، مسیر مترو تهران – کرج، آزاد راه تهران – کرج، جاده مخصوص تهران – کرج، بزرگراه فتح (جاده قدیم کرج)، راه آهن تهران – تبریز، آزاد راه تهران – ساوه، بلوار یافت آباد، آزادراه آزادگان، راه آهن تهران – خرمشهر، جاده ساوه.

رود دره ولنجک با جذابیت‌های همیشگی

این رود دره یکی از رود دره‌های مهم کشور به شمار می‌رود که می‌تواند نقش مؤثری در ایجــاد ارتباط بین انسان و طبیعت ایفا کند. رود درهای که یکی از دالان‌های جریان هوا و آب است و می‌تواند تأثیر مهمی در کاهش آلودگی داشته باشد. رود دره ولنجک از دره جنوب تله کابین ولنجک واقع در دامنه‌های جنوبی ارتفاعات البرز در شمال مرکزی شهر تهران سرچشمه گرفته است. این رود دره در محدوده داخل شهر از منطقه یک در شمالی‌ترین نقطه شهر، از بالا دست محله ولنجک شروع و تا بزرگراه چمران ادامه دارد.

دره ولنجک هرچند دره کم آبی است ولی وجود وسایل مکانیکی تله کابین، دسترسی تا اوج کوه‌ها را از آن امکانپذیر ساخته است. همچنین مسیر اصلی کوهپیمایی آن بالاتر از سطح رودخانه و کف دره بود و شیب نسبتا زیادی دارد. جذابیت‌های این مسیر کوهستانی به دلیل تله کابین توچال است. چون عمدتا دسترسی به ارتفاعات و پیست اسکی ایستگاه هفتم را امکانپذیر می‌کند. از دیگر مزایای این دره کوهستانی وجود هتــل برای اقامت ایستگاه هفتم کوهستان و ایستگاه‌های نسبتا مجهز کوهستانی در طول مسیر است.

رود دره ولنجک یکی از مهم‌ترین روددره‌هاست و به دلیل رژیم سیلابی دائمی که مقدار بسیار زیادی آب را از دامنه‌ها به سمت جنوب هدایت می‌کند، از شریان‌های حیاتی تهران محسوب می‌شود. اما این رود دره در فشار ساخت و سازهای مسکونی اطراف و کاربری های وابسته به تله کابین موجود در شمال آن است. از این رو لازم است تعادل در رابطه شهر با این رود دره موردتوجه قرار گیرد.

رود دره ولنجک در تمام طول سال جذابیت‌های ویژه خود را دارد، بهار در ابتدای رود دره با سرســبزی بوســتان تندرســتی همراه است و با طی مسیر به زمین برف پوش کوه‌های توچال می‌‎رسد، تابستان این رود دره از تهران بسیار خنک‌تر است و مکانی برای فرار از گرما، پاییز با هوای متغیر و امکان تجربه تغییرات اقلیمی مثل آفتاب و باران و برف در طول چند ساعت پیاده‌روی و زمستان که فصل اسکی و کوه‌های سفیدپوش است.

رودخانه فرحزاد از مبدأ کوهستان تا عمق بافت تهران

رود دره فرحزاد دارای طبیعت متنوع و زیبایی است که از مبدأ کوهستان تا عمق بافت شهر به طول ۱۰ کیلومتر نفوذ می‌کند. در این مسیر طولانی گاه دره و رودخانه با فضاهای طبیعی دیگر مانند پارک جنگلی یا تپه های پارک پردیسان پیونــد می‌خورد و گاه با محیط شهری تلفیق می‌شود. رود دره فرحزاد علاوه بر جاذبه های طبیعی، ارزش‌های تاریخی و فرهنگی هم دارد؛ چراکه از یک سو راه قدیمی و معروف امامزاده داود (ع) از درون آن می‌گذرد و از سوی دیگر، امکان امتداد آن تا نماد میــدان آزادی نیز وجود دارد. رودخانه فرحزاد از کنار روستای فرحزاد و در ادامه مسیر از بزرگراه شهید همت تا بزرگراه رسالت در مجاورت پارک پردیسان جریان دارد و پس از بزرگراه رسالت به رودخانه کن می‌ریزد.

محله فرحزاد از سمت شرق به خیابان گلپاد و جاده قدیم امام‌زاده داود (ع) و مرز بین شهرک‌های مسکونی و تپه‌های مشرف به منطقه فرحزاد می‌‎رسد. خیابان‌های کوهسار و صحرا نیز تشکیل دهنده محدوده جنوبی فرحزاد هستند. در ایام عید اگر سری به این منطقه زدید، کافه‌ها و رستوران‌های آن را از دست ندهید. اما حوزه آبریز رودخانه فرحزاد با وسعتی معادل ۳۱۰۰ هکتار به صورت حوزه‌ای پر شیب است.