آشنایی با انواع تاسیسات ساختمان

شاید در طول سال، اخبار مختلفی در خصوص آتش سوزی و ریزش ساختمان‌‎های تازه ساخت، به گوش‌تان می‌خورد که علت اصلی چنین حوادثی ساخت و ساز غیر اصولی عنوان می‌شود. از جمله عوامل رخ داد چنین حوادث‌هایی که بعضا جبران ناپذیر است، عدم رعایت اصول طراحی و غیر مهندسی تاسیسات ساختمان است. در صورتی که سازندگان در هنگام ساخت ساختمان‌ها و یا بازسازی آنها، اهمیت تاسیسات ساختمان را نادیده بگیرند و با کمترین هزینه، چنین تاسیساتی را سرهم کنند، در خوشبیانه‌ترین حالت، عمر ساختمان کاهش پیدا می‌‍کند. اهمیت چنین موضوعی باعث شده است تا در این مقاله از مجله اینترنتی نیازمندی‌‎های همشهری، تاسیسات ساختمان را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم که در ادامه می‌خوانید.

تاسیسات ساختمان چیست؟

از جمله نیازهای اساسی و مهم یک ساختمان تاسیسات است که مطابق با برنامه‌ریزی های اصولی ساخته می‌شود. این بخش حیاتی و پررنگ یک ساختمان در صورت رعایت اصول نقشه‌های مهندسی، نه تنها به بهینه سازی مصرف انرژی کمک می‌کند، بلکه شرایطی را ایجاد می‌کند که منجر به افزایش طول عمر ساختمان نیز می‌شود. به طور کلی تاسیسات ساختمان، اجزای مهم ساختمان از جمله شرایط دیداری، حرارتی، شنیداری و بهداشتی برای آرامش و راحتی ساکنان را فراهم می‌کند.  تاسیسات ساختمان مواردی از قبیل سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی، تهویه مطبوع، گاز، آب، برق، تلفن، تخلیه فاضلاب و ارتباط داخل و خرج ساختمان را در برمی‌گیرد.

خطرات تاسیسات ساختمان نامناسب

اهمیت تاسیسات ساختمان برای یک هیچ از سازنده‌های ساختمانی و املاک پوشیده نیست. اگر تاسیسات ساخته شده در ساختمان‌ها بر اساس اصول مهندسی ساخته شود و فضاهای مناسبی برای آنها در نظر گرفته شود، طول عمر ساختمان را افزایش داده و فاصله زمانی بازسازی را به حداقل می‌رساند. در غیر این صورت اگر تاسیسات در ساختمان‌ها به خوبی اجرا نشود و بر اساس قاعده مهندسی طراحی و ساخته نشود، جان و مال ساکنان را ممکن است به خطر بی‌افتد و خسارت‌های جبران ناپذیری را پدید آورد. بنابراین توصیه می‌شود هنگام ساخت و ساز و یا بازسازی ساختمان، در بخش تاسیسات هزینه و زمان لازم صرف شود تا علاوه بر کاهش هزینه‌های مجدد بازسازی، خطرات احتمالی کاهش پیدا کند.

انواع تاسیسات ساختمان

به طور کلی تاسیسات ساختمانی به دو دسته تاسیسات مکانیکی و تاسیسات الکتریکی تقسیم می‌شود که هر یکی از موارد فوق از زیر مجموعه‌های خاصی تشکیل شده است. البته در برخی از ساختمان‌ها، ممکن است به ۳ دسته تقسیم شود که شامل تاسیسات مکانیکی و تاسیسات الکتریکی و سیستم تهویه مطبوع باشد. در ادامه به بررسی کامل هر یک از تاسیسات ساختمانی عنوان شده می‌پردازیم.

تاسیسات مکانیکی ساختمان

تاسیسات مکانیکی به عنوان یکی از بخش‌های مهم تاسیسات و قلب ساختمان، در طول روز نقش مهمی در آرامش و آسایش ساکنین ایفا می‌کند. چرا که اختلال در هر یک از اجزای این تاسیسات، ممکن است عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد و ساکنان را با خطرات جدی روبه رو کند. بنابراین رسیدگی به موقع تاسیسات مکانیکی ساختمان در مدت زمان مشخص، اهمیتی ویژه دارد. تمام اجزای تاسیسات مکانیکی ساختمان با هدف تامین سرمایش و گرمایش، تامین آب گرم و سرد و تهویه مناسب هوا و پمپاژ یا آبرسانی به طبقات بالای ساختمان فعالیت می‌کنند.

برای طراحی تاسیسات مکانیکی در یک ساختمان باید عواملی از جمله میزان بار حرارتی داخل ساختمان، شرایط معماری ساختمان، امکانات مالی کارفرما جهت احداث ساختمان، شرایط اقلیمی محل احداث ساختمان و همچنین جنبه‌های فیزیکی ساختمان و فضای اطراف آن را در نظر گرفت. همچنین در تاسیسات مکانیکی بخش‌های از جمله سیستم سرمایش و گرمایش، منبع ذخیره آب، تجهیزات موتورخانه، آب گرم مصرفی مورد نیاز، سیستم اطفاء حریق و سیستم کانال کشی و لوله کشی دستگاهها طراحی و محاسبه می‌شود.

انواع تاسیسات مکانیکی ساختمان

تاسیسات مکانیکی ساختمان که نقش مهمی در ساختان ایفا می‌کند، خود به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است.

تاسیسات حرارتی (گرمایشی و سرمایشی)

همان طور که آب از سطح بالاتر به سطح پایین‌تر در جریان است، نحوه فعالیت سیستم‌های حرارتی نیز همیشه گرما از شی گرم‌تر به شی سردتر در حرکت است. در تاسیسات حرارتی دستگاه تولید کننده سرما با حذف کردن گرما از هوا باعث خنک‌تر شدن خانه شده و همچنین دستگاه تولید کننده گرما با انتقال گرما به هوا باعث گرم‌تر شدن خانه می‌شود. تهویه طبیعی، تهویه مکانیکی و تهویه ترکیبی اجزای اصلی تاسیسات حرارتی به شمار می‌آید.

تاسیسات آب و فاضلاب (بهداشتی)

تاسیسات آب در ساختمان‌ها به عنوان مخازن توزیع یا مخازن سرویس برای مقاصدی از جمله ذخیره سازی آب، متعادل سازی جریان یکنواخت تغذیه، جریان نایکنواخت مصرف و نیز تامین و متعادل‌سازی فشار طراحی و ساخته می‌شود. همچنین نیاز بازگشت فاضلاب تولید شده به طبیعت، استفاده از تاسیسات فاضلاب در ساختمان‌ها امری بسیار ضروری است.

تاسیسات گاز رسانی

تعیین قوانین و مقررات مربوط به تاسیسات گاز رسانی ساختمان‌ها بر عهده شرکت گاز و سازمان نظام مهندسی است. علمک، رگولاتور، کنتور گاز، بست، شلنگ، شیر مصرف گاز، برچسب انرژی و شیر ترموستات از جمله اجزای تشکیل دهنده تاسیسات گاز رسانی به شمار می‌آید.

تاسیسات استخر (استخر، جکوزی، سونا)

تاسیسات استخر بر اساس امکانات به ۶ بخش اصلی یعنی مدار گردش آب، آبنما و فواره، هیترها، سیستم‌های اتوماتیک مواد شیمیایی، روشنایی و سیستم کنترل تقسیم می‌شود.

تاسیسات آتش نشانی ( اعلام حریق، اطفاء حریق)

با توجه به افزایش حوادث غیر مترقبه در ساختمان های شهری، سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، به کارگیری سیسستم‌های اطفاء حریق را به عنوان یکی از بخش‌های اصلی تاسیسات ساختمان‌ها، در نظر گرفته است. طبق ضوابط شبکه‌های آتش نشانی بخش‌های مختلف سیستم‌های اطفاء شامل مواردی از جمله مخزن آب، پمپ‌های آب، لوله کشی، اتصالات و جعبه‌های آب آتش نشانی در پارکینگ‌ها و طبقات ساختمان‌ها است.

تاسیسات سیستم‌های بخار

انتخاب درست اندازه لوله‌ها و شیرآلات نظیر شیرهای کنترل، تقلیل فشار و تله های بخار باعث خواهد تاسیسات سیستم‌های بخار، عملکرد آیده آل‌تری داشته باشد.

تاسیسات آسانسور

تاسیسات آسانسور نیروی محرکه لازم برای جابجایی کابین آسانسور را فراهم می‌کند. البته در آسانسورهای کششی، تامین نیروی لازم برای جابجایی کابین توسط سیستم تعادل انجام می‌شود.

تاسیسات الکتریکی ساختمان

سیستم روشنایی، آنتن مرکزی و اطفاء حریق بخشی از تاسیسات الکتریکی ساختمان را تشکیل می‌دهد. به طور کلی اداره برق، برق ساختمان را تامین می‌کند و تاسیسات الکتریکی ساختمان هم وظیفه تامین برق لازم برای روشنایی، گرما و سایر تجهیزات و لوازم برقی خانه را برعهده دارد. اصول طراحی تاسیسات الکتریکی در ساختمان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چرا که عدم رعایت اصول مهندسی، ممکن است منجر به برق گرفتگی اعضای ساختمان و حتی آتش سوزی کل ساختمان شود.

تاسیسات الکتریکی به دلیل برخورداری از مدار انشعابی، برق فضاهای داخلی ساختمان را تامین می‌کند. در تاسیسات الکتریکی ساختمان، وجود تابلو توزیع برق فیوز یا برق‌شکن باعث خواهد شد تا در صورت بالا رفتن جریان در سیم‌پیچی، مدار قطع شود تا اتفاقات ناگواری برای ساختمان رخ ندهد. سیستم‌های اطلاعاتی و مخابراتی، سیستم‌های امنیتی و دسترسی، روشنایی داخلی و خارجی و منبع تغذیه و توزیع از جمله سیستم‌های برق در تاسیسات الکتریکی به شمار می‌آید.