بدون جرم وارد موزه قصر شوید

بنای قصر قجر یادگار دوران فتحعلی شاه، دومین پادشاه سلسله قاجار است. محلی که پیش از آن اردوگاه لشکریان آقامحمدخان بود. جهانگردانی که در زمان فتحعلی شاه به ایران آمده و از تهران گذشته اند، روایتی از قصر قجر که یکی از مهم ترین بناهای آن روز تهران بوده، به دست داده‌اند. در زمان ناصرالدین شاه قصر قجر کامال به یک اردوگاه نظامی بدل شد. و در زمان محمدعلی شاه کارکرد نظامی قصر پررنگ‌تر شد. بریگاد قزاق تابستان‌ها برای هواخوری و فرار از گرما به آنجا می‌رفت.

در زمان مشروطه قصر قجر پایگاه نظامی حکومت برای حمله به مشروطه خواهان بود. این کارکرد نظامی همچنان قوی و قوی‌تر شد تا اینکه در کودتای سوم اسفند عده‌ای از بازداشت شدگان در قصر قاجار محبوس شدند و این نخستین بار بود که از این ساختمان به عنوان زندان استفاده شد. در سال‌های اولیه حکومت رضاشاه و به موازات نوسازی تشکیلات اداری، مهندس مارکوف روسی مأمور شد وضع زندان‌های ایران را بررسی کرده و نقشه زندان‌هایی که با آب و هوای ایران متناسب باشد تهیه کند. در نهایت قصر قجر برای ساخت نخستین زندان مدرن ایرانی در نظر گرفته شد.

زندانی که تبدیل به پارک شد

این داستان زندانی بود که بوستان شد و سپس موزه. مجموعه‌ای که سرانجام در سال ۱۳۸۶ تبدیل به باغ موزه می‌شود. شهرداری تهران، این مجموعه را تبدیل به باغ موزه‌ای پندآموز می‌کند. موزه‌ای که مردم می‌توانند هر روز از همه قسمت‌های آن دیدن کنند. مساحت کل زمین مجموعه موزه قصر ۶۹ هزارمترمربع است که حدود ۲۰ هزارمترمربع زیربنا دارد. باغ موزه قصر در خیابان مرودشت در منطقه هفت قرار دارد. برخی از بخش‌های موزه قصر می‌توان به ساختمان مارکوف، موزه سیاسی، سالن فرخی یزدی، برج‌های دیده‌بانی، نگارخانه ملک الشهدای بهار، مسجد، زورخانه قصر، باغ‌های ایرانی، کتابخانه مرکز تحقیقات، گالری‌های مختلف، فضاهای نمایشگاهی و فرهنگی چایخانه و سفره خانه سنتی، مراکز عرصه محصولات فرهنگی، بازارچه محصولات هنری و صنایع دستی است.

موزه مارکوف

موزه زندان مارکوف دارای فضاهای متنوع و دیدنی چون اسناد، تصاویر و اشیای تاریخی، نمایشگاه، گالری موسمی، کافه گالری و سالن اجتماعات چند منظوره است. کتابفروشی دائمی (با مضامین تاریخ انقلاب و مبارزات سیاسی و کتب مرتبط با زندان) و زورخانه از دیگر قسمت‌های این مجموعه به شمار می‌رود. این موزه ۸۸۰۰ مترمربع مساحت دارد. نیکالی مارکوف که یکی از افسران قزاق بود که طراحی زندان را عهده‌دار شد. هرچند طراح این زندان یک روس تبار مقیم ایران بود ولی طرح زندان و حتی دیگر سازه‌های طراحی شده توسط این فرد کاملا به سبک معماری ایرانی طراحی و ساخته شده است.

برج‌های دیده‌بانی

برج‌های دیده بانی باغ موزه قصر، باقیمانده زندان قصر محسوب می‌شوند و در گوشه‌های محوطه قرار دارد. برج جنوب شرقی محوطه دارای تلسکوپ و دوربین دوچشمی برای رصد نجومی و شهری است.

سالن فرخی یزدی

سالن فرخی یزدی در واقع سالن آمفی تئاتر مجموعه باغ موزه قصر است که بین صد تا دویست نفر گنجایش دارد. این سالن در ضلع غربی مجموعه قرار دارد و مجهز به سیستم‌های صوتی و تصویری است. به طوری که امکان اجرای هر رویدادی مثل همایش، نمای نامه‌خوانی، اجرای زنده موسیقی، تئاتر و نمایش فیلم را دارد.

زندان سیاسی

ساختمان زندان سیاسی با مساحتی در حدود ۵ هزارمترمربع دارای فضاهای گوناگون و متنوعی است که روایتگر تاریخ انقلاب و مبارزان انقلاب اسلامی است. این ساختمان نیز شامل محل زندان‌ها، کتابخانه، مرکز مطالعات و موزه است. همچنین حسینیه و هتل زندان نیز دیگر قسمت‌های ایــن مجموعه را تشکیل می‌دهد و سه حیاط موجود در زندان قابلیت پخش فیلم و نماهنگ و ویدئوهای مفهومی را دارد.

نیایشگاهی که دادگاه شد

نیایشگاه، یکی دیگر از بخش‌های باغ موزه قصر است. نیایشگاه پیشینه تاریخی جالبی دارد. چون دادگاه‌های روزهای نخست انقلاب در این محل برگزار شده است. از این منظر ارزشی تاریخی دارد. درعین حال نیایشگاه دارای کاشی کاری‌هایی چشم نواز و قدیمی است. استادکاران بنام ایرانی کار کاشی کاری این محوطه را انجام داده‌اند. در بازسازی این قسمت تالش ترمیم شــده که بافت اصلی حفظ و صرفا صورت پذیرد.

نگارخانه ملک الشعرای بهار

گالری ملک الشعرای بهار شامل تابلوهایی با طرحهای گرافیکی مدرن است که با طرحها و رنگ‌های چشمنواز زیبایی ذهن هنرمندان این روزها را برایمانی ادآور می‌شود. گالری باغ موزه قصر در ساختمان مارکوف این مجموعه قرار دارد. نگارخانه ملک الشعرای بهار در این محوطه قابلیــت نمایش بیش از ۴۰۰ تابلو را دارد. نورپردازی و طراحی مناسب از جمله ویژگی‌های این گالری به شمار می‌رود.

سروستان و باغ ایرانی

یکی از این فضاها مربوط به مجموعه باغ ایرانی آن است. «باغ ایرانی» یکی از زیبایی‌های باغ موزه قصر است. فضای سبز این مجموعه با پنج هزارمترمربع وسعت از پوشش گیاهانی که بیشتر حال و هوای سنتی محیط را برای بیننده تداعی کرده، پوشیده شده و نارون، کاج، انگور، چنار، توت، بیدمجنون، تبریزی، زرشک زیتونی و سروناز از جمله این گیاهان است. همچنین از آنجایی که درخت سرو برای ایرانیان نماد سربلندی به شمار می‌رود، سروستانی نیز در ضلع شرقی این مجموعه ایجاد شــده که به واسطه سایه بلند درختان و فضای آرامی که در این قسمت شکل گرفته، می‌تواند فضایی مناسب برای استراحت خانواده‌ها باشد. با توجه به تصاویر و مستندات موجود احیا شده است و سعی شده تا از گل‌ها و درختانی در این قسمت استفاده شود که از قدیم در باغ‌های ایرانیان وجود داشته و هرکدام معنا و مفهومی را با خود همراه کرده‌اند.

امکانات پارک قصر

در زمان‌های مختلف سال نمایشگاه‌های فصلی در این مجموعه برگزار می‌شود. این درحالی است که شاهد نمایشگاه‌های دائمی نیز در باغ موزه قصر هستیم. هنرمندان تهرانی در این نمایشگاه‌ها محصولات هنری و صنایع دستی خودشان را در معرض نمایش و فروش می‌گذارند. کتابخانه، مسجد، سفره خانه سنتی و چایخانه نیز از دیگر امکانات این مجموعه است. برای بازدید از این موزه‌ها به ازای هر نفر هزینه ورودی دریافت می‌‍شود و عکاسی و فیلمبرداری برای عموم آزاد است.