فهرست مطلب
هر شخصی ممکن است حین کار یا خارج از محل کار، دچار حادثه شود که امکان کار کردن را از دست بدهد و به اصطلاح «از کار افتاده» شود.
بر اساس اصل ۲۹ قانون اساسی، دولت موظف است برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری و از کار افتادگی را برای یک یک افراد کشور تامین کند. افراد مختلف به اعتبار اینکه در کارگاه‌های مشمول قانون کار مشغول فعالیت هستند یا مشمول قوانین استخدامی کشور هستند یا شغل آزاد دارند یا بیکارند، مشمول حمایت‌های مختلفی از نظر از کار افتادگی می‌شوند. در واقع، نوع و سطح حمایت از افراد شاغلی که دچار از کار افتادگی می‌شوند، تفاوت‌های زیادی با افرادی دارد که تحت پوشش بیمه نیستند یا بیکارند.
حمایت از افراد شاغل تحت پوشش تامین اجتماعی
حمایت مستمر از بیمه شدگانی که در معرض آسیب‌های جسمی و مالی قرار می‌گیرند، یکی از کارکردهای مهم نظــام بیمه‌های اجتماعی است. چنانچه بر اثر حادثه یا بیماری، قدرت فرد بیمه شده برای ادامه کار کاهش یابد، تامین اجتماعی وی را حمایت می‌کند. اگر بیمه شده‌ای بر اثر حادثه خارج از کار یا بیماری عادی از کار افتاده شود، شیوه حمایت تامین اجتماعی از وی متفاوت خواهد بود. ابتدا وضع فرد در کمیسیون پزشکی مطرح می‌شود و سـپس بر اساس درصد از کار افتادگی و سابقه بیمه برای او حقوق وظیفه تعیین خواهد شد.
اگر درصد از کار افتادگی بین ۱۰ تا ۳۳ درصد باشد استحقاق دریافت غرامت مقطوع نقص عضو را خواهد داشت. اما در صورتی که میزان کاهش توانایی انجام کار بیمه شده بین ۳۳ تا ۶۶ درصد باشد، از کار افتاده جزئی شناخته می‌شود. اگر طبق نظر کمیسیون پزشکی ۶۶ درصد توان کاری خود را از دست داده باشد، بیمه شده از کار افتاده کلی شناخته می‌شود. در از کار افتادگی جزئی، میزان مستمری فرد عبارت است از یک ســی‌ام حاصلضرب درصــد از کارافتادگی در میزان سـابقه حق بیمه پرداختــی. اما در از کار افتادگی کلی، یک سی ام میانگین حقوق سنوات حق بیمه پرداختی مبنای عمل خواهد بود، البته به شرطی که از حداقل حقوق دریافتی در آن سال کمتر نباشد.
حمایت از افراد شاغل تحت قوانین استخدام کشوری
در خصوص کارمندان دولت و نیز نهادهای عمومی و شهرداری‌ها، شرایط تا حد زیادی همانند افراد تحت پوشــش تامین اجتماعی است. هرگاه مستخدم رسمی به علت حادثه ناشی از کار یا به سبب انجام وظیفه، ناقص شود، وظیفه از کار افتادگی دریافت می‌کند. میزان وظیفه از کار افتادگی این دسته از افراد، برابر است با میزان آخرین حقوق و مزایای مستخدم که مشمول کسور بازنشستگی است.
حمایت از مشمولان طرح شهید رجایی
پس از انقلاب اسلامی، طرح حمایت از کشاورزان روستایی از کار افتاده به ابتکار شهید رجایی مطرح شد. این طرح بعدها به «طرح شهید رجایی» موسوم و به عنوان یکی از وظایف کمیته امداد امام خمینی(ره) تعریف شد. بر اساس این طرح، روستاییان با ۴ شرط از حمایت دریافت مستمری از کار افتادگی برخوردار می‌شوند. اول کشاورز بودن، دوم زندگی در روستا، سوم داشتن سن بالای ۶۰ ســال و چهارم نداشــتن بضاعت مالی. افراد دارای این شرایط تحت پوشش حمایت از کار افتادگی طرح شهید رجایی قرار می گیرند. این طرح مختص روستاییان کشاورز است و دیگر افراد، به خصوص شهرنشینان را شامل نمی شود.
حمایت از بیکاران از کار افتاده
یک فرد ممکن است به واسطه بیکاری یا پرداخت نکردن حق بیمه یا مشکلات دیگر، درآمد لازم را نداشته باشد. اگرچه بر اساس قانون اساسی، تامین اجتماعی این افراد از نظر از کار افتادگی جزء وظایف ذاتی دولت قلمداد شده، اما درخصوص این افراد در قانون به طور روشن مقررهای وجود ندارد.
هر فردی که تحت پوشش هیچ یک از بیمه‌های اجتماعی نباشد، از نظر درمانی و سلامت می‌تواند تحت پوشش بیمه سلامت ایرانیان قرار گیرد. حمایت از کار افتادگی و دریافت مستمری در صلاحیت این سازمان نیست و حسب مورد، به سازمان بهزیستی یا تامین اجتماعی ارجاع می‌شود به تفکیک دوره سنی، به این ترتیب قابل بررسی است:
- دوره کودکی یا نوجوانی
فردی که تحت تکفل سرپرست خانوادهای قرار دارد، بیمه اجتماعی مکلف به حمایت از فرد مذکور خواهد بود. چنانچه سرپرست خانواده تحت پوشش هیچ یک از بیمه‌های اجتماعی نباشد، بهزیستی هزینه نگهداری و درمان فرد را متقبل خواهد شد.
- دوره جوانی و میانسالی
چنانچه از کار افتادگی ناشی از یک معلولیت جسمی یا حرکتی باشد، در این صــورت حمایت از معلولان در دستور کار بهزیستی خواهد بود.
- دوره سالمندی
افراد بالای ۶۰ سال که امکان کار کردن را ندارند می‌تواند با مراجعه به کمیته امداد امام خمینی(ره) تحت پوشش حمایتی این نهاد قرار گیرد.