فهرست مطلب
ریشه اضطراب با دیدن ریسمان سیاه و سفید، به کودکی برمیگردد اما اگر بخواهید، حتی در سالهای بعد هم میتوانید از اسارت آنها خالص شوید.
دیدن سگی که هراس دارید جای دندانهایش روی بدنتان بماند، دستهایتان را میلرزاند، چشمهایتان را گشاد و عضلات پایتان را آمادهی دویدن میکند. اضطرابی که با فکر کردن به لحظه حمله کردنش تمام وجودتان را میگیرد، میتواند شما را با دیدن سگی که تنها از دور تماشایتان میکند، آشفته کند. حتی تا ساعتها، روزها و حتی ماههای بعد هم جسم و روانتان را درگیر خود کند. جیمز پروچاسـکا و جان نوکراس در کتاب نظریههای روان درمانی توضیح میدهند که مکاتب روانشناسی دلایل متفاوتی را برای هجوم آوردن اضطراب طرح میکنند. این مقاله از مجله اینترنتی نیازمندیهای همشهری را تا پایان دنبال کنید.
مهمان ناخوانده از کجا میآید؟
بر اساس نظریه آسیب شناسی روانی، اضطراب علت بیشتر اختلالهای رفتاری است. اضطراب تغییرات بدنی مثل افزایش فشارخون و ضربان نبض، افزایش تنش عضلانی، کاهش جریان خون به معده و اندامهای تناسلی، افزایش جریان خون به ماهیچهها، گشاد شدن مردمک چشم و خشکی دهان را به همراه میآورد. این تغییرات بدنی اساس اضطراب را تشکیل میدهند و میتوان آنها را با محرکهایی مثل شوک، صدای بسیار شدید یا ضربه فیزیکی ایجاد کرد.
یادگیری اضطراب
اضطراب تنها به دنبال موقعیتهایی مثل شوک یا صدای شدید ایجاد نمیشود و از نظر گروهی از روانشناسان، اضطراب را میتوان یاد گرفت. یادگیری اضطراب در مواردی رخ میدهد که یک پاسخ در مجاورت زمانی با محرکی معین ظاهر شده و محرک مورد نظر پاسخی را طلب کند که قبلا امکان آن وجود نداشته است. بنابراین افراد میتوانند یاد بگیرند به محرکهایی که ذاتاً اضطراب آور نیستند و خیلی از آدمها به راحتی تحملشان میکنند (از جمله زنگ، سگ، آدمها، آسانسور و آلودگی) با اضطراب پاسخ دهند.
رابطه مستقیم افکار با اضطراب
تا به حال به این فکر کردهاید که چرا بعضی آدمها با دیدن آلودگی دچار اضطراب میشوند؟ این اضطراب میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. برای مثال، کتک خوردن به دلیل بازی در محیط پر از آلودگی ممکن است باعث شود که بچه در آینده به خاطر روبه رو شدن با آلودگی دچار اضطراب شدید شود. البته تنها روبه رو شدن با این موقعیتها نیست که اضطراب را ایجاد میکند، در بسیاری موارد، حتی افکار مربوط این موضوعات میتواند اضطراب ایجاد کند.
اضطراب به جسم هم رحم نمیکند
وقتی اضطراب به عنوان پاسخ معمولی به محرکهای خاص شکل گرفت میتواند جنبههای دیگر رفتار را مختل کند. ممکن است خواب افراد با اختلال روبه رو شده و یا سردردهای تنشی یا ناراحتی معده رخ دهد. شاید تحریک پذیری افزایش یابد یا تمرکز، تفکر و حافظه ضعیف شود، شاید هم به دنبال اضطراب لرزشهای ناراحت کننده یا عرق کردن رخ دهد.
اضطراب میتواند تغییرات قابل توجهی را در جسم ایجاد کند و نه تنها فرد را در وضعیت روانی خاصی قرار دهد، بلکه نشانههایش را در ظاهر و جسم فرد هم به نمایش بگذارد. واکنشهای فیزیولوژیکی مزمن اضطراب به مرور زمان ممکن است کارکردهای بدنی را مختل کند و به نشانههای روانی – فیزیولوژیکی مثل نشانههای معدهای – رودهای منجر شود.
منشا روانی اضطراب
برخی بیماریهای مزمنی که پزشکان هیچ منشأ جسمانی را برایشان تعیین نمیکنند، میتواند منشأ روانی داشته و حاصل اضطرابهایی باشد که فرد مدام با آنها دست به گریبان بوده است. اما چرخه تولید اضطراب و پیامدهایش به همین جا محدود نمیشود. اگر این مشکلات ثانوی اضطراب بیشتری ایجاد کند، ممکن است یادگیری جدیدی انجام شود و دور معیوبی شکل بگیرد. در این چرخه معیوب نشانههایی که به خاطر اضطراب ایجاد شدهاند، خودشان ممکن است به دلیل تازهای برای مضطرب شدن تبدیل شوند و شرایط را پیچیدهتر کنند.
فرد مضطرب دچار مشکلاتی میشود یا اختلالهایی در عملکردش به وجود میآید، که او را با بحرانهای تازهای روبه رو میکند. همین بحرانها میتواند مقدمه بیشتر مضطرب شدنش را به همراه بیاورد. زنجیرهای که اضطراب آن را ایجاد کرده، میتواند فرد را به دور باطلی وارد کند که خالص شدن از آن ممکن یا الاقل آسان نیست.
یاد بگیرید مضطرب نشوید
اجتناب از موقعیت اضطرابزا، میتواند در آدمها احساس بهتری ایجاد کند. برخی از کسانی که در موقعیتهای مختلف دچار اضطراب میشوند، برای آرام کردن خودشان مجبورند از پزشکان، هواپیما، آسانسور یا گردهمایی اجتماعی اجتناب کنند. درحالیکه گروهی دیگر یاد میگیرند با مصرف مخدر یا داروهای آرامبخش به اضطراب پایان دهند و به شیوه دیگری صورت مسئله را پاک کنند.